تاریخ هركشور و گذشته هر قوم و ملّتی ، سرمایه ارزشمند و گرانبهایی است كه می توان با پاسداشت و گرامیداشت آن ، حلقه های اتصال نسل ها را به یكدیگر پر دوام تر نمود و به آن افتخار كرد .هر ملّتی كه تاریخ خود را چه زشت و چه زیبا ، به باد فراموشی بسپارد ، در حقیقت برای خود هیچ هویتی قائل نیست و در عرصه رقابت با ملل و نحل دیگر ، نخواهد توانست شناسنامه قابل عرضه ای ارائه كند و دیرینگی فرهنگ و تمّدن خویش را مطرح نماید .تمام حوداث و اتفاقات و آثار و ابنیه ای كه مربوط به تاریخ یك ملّت است می بایست به دقت حفاظت و نگهداری شده و در حافظه تاریخی تمام انسانها ثبت و ضبط شود چرا كه همه این موارد چه آنهایی كه گویای تلخ ترین روزگاران و منفور ترین چهره های تاریخی یك جامعه بوده و چه آنهایی كه خاطره ای شیرین و به یاد ماندنی برای آحاد ملّت ها به ارمغان آورده است همه و همه ، بخشی از مجموعه تاریخ آن ملّت محسوب می شوند كه برای پند و عبرت و یا الگو گرفتن برای ساختن آینده ای بهتر می بایست مورد توجه جدّی مسئولین و روشنفكران و هنرمندان قرار گیرد .
در حالي كه يكي از عوامل جذب گردشگر و توسعه صنعت گردشگري ، وجود آثار و بناهاي تاريخي است، ولي در شهر تاريخي تبريز در سال هاي اخير، روند تخريب اين گونه بناها شتاب زيادي به خود گرفته است. خانه تاريخي کلکته چی و گنجه ای و انصارین و خانه تاریخی واقع در بیلانکوه ازجمله اين خانه هاست
در شهر تبريز 412 خانه قديمي وجود دارد كه بيشتر آنها در مالكيت خصوصي است و سازمان ميراث فرهنگي و حفظ آثار ملي براي جلوگيري از تخريب و بازسازي، آنها را به ثبت ملي درآورده است. برخي از اين خانه ها همچون خانه بهنام و خانه قدكي ـ كه اكنون دانشكده هنر اسلامي و معماري در آنجا واقع است ـ خانه علوي (خانه سفال تبريز) و خانه مشروطه، با تلاش هاي سازمان ميراث فرهنگي به موزه و مكان هاي ديدني و علمي تبديل شده است، اما برخي از آنها همچون خانه گنجه اي زاده كه در ميان مردم به خانه ظهرابي معروف بود، چندي پيش در عرض چند ساعت تخريب شد و از بين رفت.
يك عضو هيات علمي دانشكده معماري دانشگاه هنر اسلامي تبريز ضمن اظهار نگراني از آينده خانه هاي قديمي كه بخشي از هويت فرهنگي شهر به شمار مي رود، مي گويد: متاسفانه هيچ كدام از مسئولان استان براي حفظ آثار تاريخي حساسيت لازم را به خرج نمي دهند، به طوري كه حداقل هر چند ماه يك بار شاهد تخريب بنايي تاريخي در شهر هستيم. اين استاد دانشگاه ضمن درخواست از شهرداري براي حفظ اين اثر منحصر به فرد و زيبا از طريق خريد يا همكاري در خريد و تبديل آن به مركز فرهنگي مي گويد: اگر شهرداري تنها يك درصد درآمد خود را براي حفظ هويت شهري هزينه كند، خيلي از مشكلات مربوط به آثار تاريخي اين شهر حل خواهد شد.
معرفی دو مورد از خانه های در حال نابودی
خانه کلکته چی
بن بست کلکته چی در بافت قدیمی تبریز (راسته کوچه) قرار گرفته که وجود خانه ای قدیمی در آن خاطرات روزهای قدیمی و معماری های سنتی را زنده می کند.عمارتی قدیمی تحت عنوان کلکته چی که این کوچه نیز به نام این خانواده نامگذاری شده است.
این خانه شامل دو حیاط اندرونی و بیرونی است که حیاط اندرونی در ضلع جنوبی و حیاط بیرونی در ضلع شمالی بنا قرار دارد . خانه در دو طبقه شامل طنبی مستطیل شکل در مرکز بنا و دو راهرو و دو اتاق جانبی (گوشواره) در ضلع شرقی طنبی می باشد . ایوانی ستون دار در ضلع جنوبی بر ارسی های زیبای خانه سایه انداخته است .
از حیاط بیرونی توسط دو رشته راه پله ۱۳ تایی وارد راهروهای جانبی و بنا می شویم . ضلع شرقی حیاط اندرونی شامل یک طنبی کوچک و چهار اتاق می باشد. ارتباط حیاط اندرونی و بیرونی از زیر راهروری غربی ساختمان اصلی است . دسترسی به حیاط بیرونی از یک هشتی ورودی در ضلع شمالی بنا می باشد. این حیاط بزرگتر و شامل دو حوض سنگی است .
تزئینات به کار رفته در این ساختمان : سقف حوضخانه دارای کادر بندی بسیار زیبا و گچبری ها ، سرستون های زیبای گچی ، ارسی های نمای جنوبی بنا و آجر کاری نما و هره های دیوار را شامل می شود.
ستون ها و دیوارهای نقش و نگار دار ،معماری زیر زمین و پنجره های رنگی نشان از معماری قدیمی و سنتی آن دارد که این روزها در آپارتمان های جدید نمی توان نشانه های آن را دید.
.jpg)
کارشناسان معماری و اساتید دانشگاهی بر این اعتقاد هستند که قدمت این ساختمان به اواخر دوران قاجار و اوایل دوران پهلوی باز می گردد و بیش از 100 سال است که در این کوچه و محله قد برافراشته است.
اگر در این کوچه تاریخی قدمی بزنیم متوجه می شویم که تنها عمارت قدیمی این کوی و برزن همین خانه کلکته چی است که این روز ها حال و هوای خوبی ندارد و بنای آن سخت سست شده است و به تلنگر و بهانه ای بند است که از پای بیافتد.
بنایی که می تواند جز 412 بنای قدیمی و تاریخی و ثبت ملی تبریز باشد زیر ناملایمات تابستان و پاییز و زمستان و زیر غبار فراموشی و بی اعتنایی از یادها فراموش شده است.
تنها نهاد متولی حفظ آثار تاریخی نیز تا به حال عکس العملی نسبت به ثبت بنایی با قدمت بیش از 100 سال انجام نداده است.
بنای تاریخی کلکته چی که به عنوان نمادی از قدمت و تاریخ محله قدیمی راسته کوچه است این روزها نفس های آخرش را می کشد و در غبار فراموشی از یادها نیز فراموش می شود،چیزی نمانده که این خانه قدیمی با خاک یکسان شود و قدمت بافت راسته کوچه تبریز که این خانه یکی از نمادهای آن هست از بین برود
خانه باغ بیلانکوه
خانه دیگری در خیابان بیلانکوه قرار دارد که ستونها و سرستونها زیبایش نشان از اعیان نشین بودن این ساختمان متروکه دارد که سالهاست به حال خود رها شده و به جرقه ای بند است تا با خاک یکسان گردد
به گفته یکی از همسایه های ساکن در این محله این خانه قدیمی علاوه بر اینکه نیاز به مراقبت داشته و بخش زیادی از آن از بین رفته است ،عده ای نیز در زمان های مختلف به این مکان مراجعه کرده اند و با تخریب کف و قسمتی از دیوارهای آن به دنبال کشف عتیقه و اشیای قدیمی هستند.
وی اظهار می کند:در و دیوارهای نیمه تخریب شده این مکان گاهی اوقات محلی برای معتادان و افراد بی خانمان می شود و اکثر اوقات ما احساس امینت نمی کنیم و به همین دلیل برای افزایش امینت مجبور هستیم در حیاط منزل از سگ نگهداری کنیم.
نکته مورد توجه در این خانه تاریخی واقع شدن خانه در میان باغات عظیم بیلانکوه هست که به حال خود رها شده و درختان این باغات در حال خشکیدن هستند
نکته همه دیگر گذر رود میدانچایی(مهرانه رود) از مقابل آن است که صدای دلنشین رود در میان درختان با عظمت این خانه باغ را به نکته ای بالقوه برای تبدیل نمودن به پارک قاجاری توسط شهرداری مینماید
شهرداری تبریز میتواند با احیا و مرمت این خانه باغ زیبا و تملک باغات کناری رود این مکان را به باغ قاجاری تبریز تبدیل نماید و این پارک با معماری قاجاری که در میان آن پارک طاقهای قاجاری (مثل بوستان خاقانی )و کلا با معماری قاجاری باشد احداث گردد
و این پارک را تا بلوار توانیر و ورودی گلکار ادامه داده و از بلوار توانیر ورودی پارک را احداث نماید تا هم این باغات حفظ شوند و هم یک پارک منحصر بفرد موضوعی احداث شود و هم این خانه باغ تاریخی زیبا ومنحصر بفرد نجات یافته و احیا گردد
بقیه تصاویر در ادامه مطلب