بازسازی مسجد تاریخی حسن پادشاه تبريز (اوزون حسن) که قدمت آن به حدود سال 870 هجری قمری باز می گردد، می تواند به عنوان یکی از شاهکارهای تمدن جهان اسلامی به محل بازدید گردشگران ایرانی و خارجی تبدیل شود . به گزارش شهريار ، از اسناد تاریخی و آثار جهانگردان خارجی مشخص می شود که این مسجد یکی از شاهکارهای معماری جهان اسلام بوده و گنبدهای کاشی کاری شده آن با ظرافت خاص هنری و معماری و الهام از مکتب معماری عثمانی – آذری از بناهای باشکوه سده های گذشته ایران محسوب می شده است .
گنبدهای زیبای این مسجد از چهارسو دارای منافذی است که با سنگ های مرمرین مزین و چهار دیوارهای بلند آن با اسلیمی ها ، ترنج ها ،گلها و بوته های متنوع و کتیبه های متعدد ، حجاری و زینت داده شده است . اسناد تاریخی همچنین نشان می دهد مراسم باشکوه عزاداری و دیوانی کهن شهر تبریز قرن ها در این مسجد برگزار می شد. ساخت مجموعه نصریه در اواخر قرن هشتم هجری قمری در میدان صاحب آباد تبریز آغاز شد که علاوه بر احداث مسجدی زیبا و باشکوه، بیمارستانی مجهز در کنار آن تاسیس شد. اوزون حسن، پادشاه سلسله آق قویونلوها که تبریز را پایتخت خویش قرار داده بود، بنای این مسجد را با سنگ و سرب نهاد و به طرز سلاطین عثمانی آن را به انواع شاهکارهای هنری و معماری و کتیبه های گران قیمت مزین ساخت . مستندات تاریخی نشان می دهد که رونق این مسجد تا قرن دهم هجری ادامه داشت و با شکل گیری حکومت صفویه و انتخاب مجدد تبریز به عنوان پایتخت اولیه آنها، مساجدی در اطراف آن احداث شد. زلزله سال 1194 هجری قمری بخشهایی از این مجموعه، بازار و مسجد را تخریب کرد و علاوه بر آن واقع شدن این مجموعه تاریخی و مذهبی در کنار مهرانرود که از مرکز شهر تبریز می گذشت، به علت طغیان رودخانه و سیلاب های آن آسیب هایی را به این مجموعه وارد ساخت.
در دوره قاجار دوباره این مسجد بر روی بقایای اصلی ساخته شد و در معماری دوره قاجاریه از آن عظمتی که اسناد تاریخی و سیاحان از کاشی کاریها، حجاریها ، گنبدهای عظیم ، صفه سازی مرتفع و ستون های بی نظیر محراب مسجد اوزون حسن ذکر کرده بودند، چیزی دیده نمی شد . امینیان کارشناس ارشد میراث فرهنگی آذربایجان شرقی می گوید : تاکنون حوزه شناخت پژوهشگران از میدان صاحب آباد و مجموعه اوزون حسن تبریز مختص به اطلاعات کتابخانه ای بوده و این نبود شناخت دغدغه بزرگی است که گریبانگیر استادان و دانشجویان دانشکده های معماری ایران شده است . وی می افزاید: خوشبختانه سازمان میراث فرهنگی کشور در دهه 70 طرح کلیات بازسازی فرضی براساس شواهد معماری مجموعه اوزون حسن را با هدف بازیابی بقایای یکی از دوره های مهم معماری و شهرسازی ایران تهیه کرد . امینیان اضافه می کند : این مجموعه تاریخی که در سال 54 در فهرست آثار ملی ایران ثبت شد، بر اساس طرح ساماندهی مجموعه اوزون حسن در سال 1372 در معاونت اجرایی سازمان میراث فرهنگی به تصویب رسید و در همان سال در کمیسیون ماده 5 شهرداری تبریز نیز اجرای این طرح مورد تصویب نهایی قرار گرفت . وی ادامه می دهد: براساس این طرح کل مجموعه به غیر از بخش مسجد زمستانی باید تخریب و بازسازی شود و در همین زمینه سرای نصریه که بر روی بقایای بیمارستان (مسکین خانه) ساخته شده بود تخریب و به سیاق معماری فلات داخلی و به صورت بنای میانسرا دار با مصالح جدید بازسازی شد .
استاد معماری دانشگاه هنر اسلامی تبریز نیز می گوید: با توجه به قدمت، عظمت و شکوه تاریخی مجموعه اوزون حسن تاکنون مطالعات میدانی و پایان نامه ای زیادی را دانشجویان معماری این دانشگاه انجام داده اند و همه نتایج پژوهش ها نشان می دهد که معماری مسجد اوزون حسن کم نظیر بوده است . استاد خیری می افزاید: کاشی کاری های معرق شامل نقوش، اسلیمی، خطایی و خط بنایی دارای رنگ های لاجوردی ، فیروزه ای ، سفید ، طلایی و سیاه بوده است و آجرهای لعاب دار و کاشی های به رنگ آبی – فیروزه ای و قهوه ای و سفید تنوع معماری بکار رفته در این مسجد را به شاهکاری کم نظیری تبدیل کرده است. حجت الاسلام قاسمی ، امام جماعت فعلی این مسجد تاریخی نیز می گوید : بقایای مسجد تاریخی اوزون حسن در سالهای اخیر فرو ریخته و اصناف و کسبه محل مسجدی کوچک را در جوار این اثر تاریخی احداث کرده اند و اکنون سازمان میراث فرهنگی کشور ، نقشه جامع بازسازی این مسجد تاریخی را آماده کرده ولی به علت اختصاص نیافتن اعتبارات لازم به حال خود رها شده است . وی می افزاید: در جوار این مسجد مدرسه علوم دینی نیز وجود داشت که تا این اواخر به تربیت طلاب می پرداخت که آیات عظام شیخ جواد تبریزی و مرعشی نجفی وآیت الله دوزدوزانی و گرگری از شاگردان این مدرسه بودند . وی می افزاید: اخیرا شهردار تبریز ضمن بازدید از این مجموعه قول مساعد برای تکمیل نهایی آن داده است . عابدینی از اعضای هیئت امنای این مسجد نیز می گوید : میراث فرهنگی دست به کاوش های زیادی در محوطه و اطراف این مسجد زده و بخش هایی را نیز مرمت ، بازسازی و محافظت کرده است ولی اعتبار و وقت زیادی می خواهد تا شاهد بازسازی کامل آن باشیم . رئیس هیئت امنای این مسجد می گوید: تاکنون جلسات زیادی در اداره کل میراث فرهنگی آذربایجان شرقی برای بازسازی کامل مسجد اوزون حسن برگزار شده است ولی به علت حجم زیاد کار، بازسازی معماری سابق آن و نبود بودجه لازم شاهد عقب افتادن روند بازسازی بوده ایم . اسکوئیان آذر می افزاید: چند سال پیش بخش هایی از محوطه تاریخی مسجد اوزون حسن به مجموعه تجاری نصریه تبدیل شد و حدود 100 حجره و مغازه احداث شد ولی متاسفانه از اختصاص بخشی از عایدات به بازسازی این مسجد تاکنون خبری نشده است . وی اضافه می کند: ما در هیئت امنای این مجموعه به این نتیجه رسیده ایم که بازسازی مجدد آن بدون همکاری های استانداری آذربایجان شرقی ، شهرداری تبریز ، سازمان میراث فرهنگی، صنایع دستی و گردشگری ، سازمان اوقاف و امور خیریه استان و همچنین شورای حوزه های کشور مسیر نیست و امیدواریم در آینده ای نزدیک شاهد بازسازی کامل این مجموعه باشیم که یکی از شاخص های معماری جهان اسلام است .
عضو شورای اسلامی شهر تبریز مطرح کرد:
تاثیرپذیری 30 روستا، از سرریز جمعیت شهر تبریز
رئیس کمیسیون تحقیق و نظارت شورای اسلامی شهر تبریز با بیان این که برنامه های شهری باید فراتر از ساماندهی وضع موجود و در راستای دگرگونی اساسی چهره تبریز تدوین شود، گفت: این روند با اعمال نقطه نظرات کارشناسان، در بازنگری طرح جامع شهری اعمال خواهد شد.
دکتر فریدون بابایی اقدم در گفتگو با شهریار به بیان این مطلب خاطرنشان کرد: مشکلات زیادی در مسیر مدیریت شهری داریم اما آن چه مهم است این است که موضوعات شهری را با برنامه ریزی های منظم و دقیق پیش ببریم.
وی تاکید کرد: وجه انتفاعی ساخت و ساز های شخصی نباید باعث غفلت از طرح های تفضیلی شود.
بابایی اقدم با بیان این که سال گذشته معاونت شهرسازی شهرداری تبریز یک سری از مغایرت های طرح تفاضیلی را رفع کرده است، اظهار داشت: با این حال یک سری از اشکالات در تهیه طرح تفصیلی هنوز بارز است که از آن جمله می توان به موضوع حریم شهر تبریز که امروز از بزرگترین معضلات شهرسازی است، اشاره کرد.
عضو شورای اسلامی شهر تبریز تصریح کرد: قسمتی هایی از شهرستان های هریس و بستان آباد در حریم شهر تبریز واقع شده اند و از غرب نیز شهرک صیاد شیرازی که از محدوده شهری تبریز است، عملاً در داخل تقسیمات سیاسی شهرستان شبستر واقع شده است.
وی افزود: علاوه بر این، 30 روستا که باید در حریم و حوزه استحفاظی تبریز باشند، از سرریز جمعیت شهر تبریز تاثیر می پذیرند. در صورتی که از هم اکنون به مشکلات این روستاها توجه نکنیم در آینده ای نه چندان دور شاهد ایجاد بافت جدیدی از حاشیه نشینی در تبریز خواهیم بود.
بابایی اقدم روستاهای کجوار، آناخاتون و کرگر را از جمله این مناطق خواند و افزود: این مناطق تا رسیدن به شرایط معمول شهری، مسائل و مشکلات زیادی را پیش رو دارند. حل و فصل اساسی این مشکلات از دغدغه های مهم شورای اسلامی شهر تبریز است.
وی در بخش دیگری از سخنان خود با بیان این که بروکراسی های اداری در روند اعطای پروانه ها، می تواند منجربه افزایش ساخت و سازهای غیرمجاز شود، یادآور شد: تدوین طرح ایساپ توسط معاونت شهرسازی شهرداری تبریز در قالب سیستم یکپارچه شهری، شهروندان را از مراجعات مکرر در این حوزه بی نیاز خواهد کرد.
این عضو شورای اسلامی شهر تبریز ادامه داد: امکانات اولیه این طرح هم اکنون در سایت شهرداری تبریز به صورت وب جی. آی. اس موجود بوده و با تکمیل آن، شهروندان به صورت مجازی می توانند روند صدور پروانه های خود را پیگیری کنند.
رئیس کمیسیون تحقیق و نظارت شورای اسلامی شهر تبریز در پایان یادآور شد: تمام تلاش کمیسیون تحقیق و نظارت شورای اسلامی شهر تبریز، ایجاد شفافیت و تقویت وحدت رویه در کلیه مناطق شهری است.
دوستان به نظر شما بزرگترین مزیت افزایش حریم شهری تبریز چیست؟