جای خالی چايخانه ها و سفره خانه های سنتي در کاروانسراهای بزرگترین بازار مسقف جهان

تبدیل غذاهای سنتی و بومی تبریز (کوفته تبریزی و دلمه و کوکو و آش رشته و .... )به نخود سیاه مسافران  و توریستهای تبریز

غذا فقط یک منبع تغذیه ای بشمار نمی اید بلکه در تمام جوامع نقش های متعددی داشته و به طور عمیقی در تمام جنبه های اقتصادی ، اجتماعی و مذهبی زندگی روز مره ریشه دارد غذا میتواند به عنوان نمادی برای نشان دادن هویت یک جامعه مورد استفاده قرار گیرد

 یکی از جنبه های  مهم شناسایی و احیاء غذاهای بومی توجه به جنبه های فرهنگی و روانی است، غذاهای بومی از خصوصیات فرا تغذیه ای برخوردار می باشند و نقش بسزایی در افزایش ارتباط نسل ها و حفظ هویت فرهنگی ایفامیکنند.

 حفظ هویت های قومی ، نژادی وملی بخش جدایی ناپذیر این نوع غذا ها میباشد. مصرف غذای بومی صرفا به منظور تغذیه صورت نمیگیرد بلکه به عنوان عاملی برای ارتباط نسل ها و ایجاد شادی ونشاط برای درمان بیماری ها ونیز به عنوان وسیله ای برای اظهار همدردی در مناسبت ها و حتی برای کمک کردن به دیگران مورد استفاده قرار میگیرد .

 آشنا كردن مسافران و توریستها  با غذا های بومی و ميان وعده هاي سالم سنتي موجب  اشنایی انها با فرهنگ غنی بومی است اما متأسفانه بسياري از غذاهاي بومي ما به مرور زمان رو به فراموشي مي روند و غذاهاي ناسالم جايگزين آنها مي شوند ، 

غذاهاي بومي و سنتي هر منطقه نشان دهنده فرهنگ غنی و کهن آن منطقه می باشد. متاسفانه در دنیای امروز که کار و تحصیل بیش از پیش مورد توجه اقشار مختلف جامعه به ویژه جوانان قرار گرفته است ، مصرف فست فودها به دلیل زودپخت بودن و تهیه سریع بیش از پیش در جامعه رواج یافته است . 

  سبد غذايي خانواده ها حاكي از اين حقيقت تلخ است كه اغلب غذاهاي سنتي به دست فراموشي سپرده شده اند و بسياري از جوانان حتي نام برخي از غذاهاي بومي منطقه خود را نمي دانند . غذاهاي سنتي ما در مواجهه با فست فودها در حال نابودي هستند و دغدغه اصلي خانواده ها باید ،احیاء غذاهای سنتی و تغيير فرهنگ غذايي و تغيير ذائقه کودکان و جوانان باشد

لزوم احداث رستورانهای رو باز و سر پوشیده در داخل کاروانسراها و حیاطهای بازار جهت ارائه غذاهای بومی و سنتی تبریز

بازار سنتی تبریز یکی از نمونه های منحصر به فرد از لحاظ معماری بوده و یکی از بزرگ‌ترین و مهم‌ترین بازارهای سرپوشیده در سطح ایران و قارهٔ آسیا به‌شمار می‌رود.

 این بازار با مساحتی حدود یک کیلومتر مربع، بزرگ‌ترین بازار سرپوشیدهٔ جهان است که  در مردادماه سال ۱۳۸۹ خورشیدی به عنوان نخستین بازار جهان در فهرست میراث جهانی یونسکو به ثبت رسید.

 بسیاری از گردشگران و جهانگردان نظیر ابن بطوطه، مارکو پولو، جاکسن، اولیای چلبی، یاقوت حموی، گاسپار دروویل، الکسیس سوکتیکف، ژان شاردن، اوژن فلاندن، جان کارت‌رایت، جملی کاردی، کلاویخو، رابرت گرنت واتسن، حمدالله مستوفی و مقدسی از رونق و شکوه بازار تبریز تمجید کرده‌اند.

بازار تبريز علاوه بر تیمچه هایی با  طاقها و گنبدهای بلند آجری دارای  کاروانسراها و سراهای روبازی همچون  سرای  امير ،سرای حاج رسول ، سرای حاج ميرزا علی نقی ، سرای آلمانیها ، سرای صاحب دیوان ،سرای میرزا مهدی ،سرای گرجیلر ،سرای شاه زاده بزرگ و کوچک، سرای میانه حاج حسین ، سرای دباغایی، سرای ایکی قاپیلی ،سرای سید حسین ،سرای میر اسماعیل ،سرای میر ابوالقاسم ،سرای در عباسی ،سرای کچه کچیلر -سرای شيخ کاظم ، تيمچه حاج صفر علی ، تيمچه و دالان ميرزا شفيع ، تيمچه ملک می باشد که بلا استفاده به حال خود رها شده اند و توانایی بالقوه ای برای تبدیل شدن به مهمانسراها و رستورانهای سنتی زیبایی در دل این بازار تاریخی دارند!

 متاسفانه در حال حاضر پیدا کردن غذاهای بومی تبریز مثل کوفته تبریزی و.... در تبریز مثل پیدا کردن نخود سیاه در این شهر است! و اکثر مسافران وارد شده به تبریز در پیدا کردن کوفته تبریزی و سایر غذاهای بومی تبریز ناکام میمانند و بنده به عینه دیده ام که این کمبود برای تمامی مسافران خیلی تعجب بر انگیز است که چطور ممکن است در تبریز نتوانند کوفته تبریزی پیدا کنند !!

کاروانسراهای خالی بازار تبریز و جای خالی رستورانهای روباز سنتی در این کاروانسراها

اگر سفری به شهرهای توریستی جهان مثل  استانبول  داشته باشید متوجه میشوید سرو غذا در فضاي باز  در این شهر بسيار مرسوم است بخصوص در ماه هاي بهار و  تابستان. رستوران هاي بزرگ و کوچک همگي در اين زمان از سال ميزها و صندلي هاي خود را در بيرون از ساختمان و در فضاي باز مي چينند و به سرو غذا های مختلف بومی خود میپردازند 

مهمانداران این رستوران های رو باز با پوشیدن لباسهای سنتی زیبا و با ارائه غذاهای بومی شهرشان در یک محیط سنتی  به نوعی تداعی گر رستورانهای قدیمی برای مشتریانشان هستند که اکثر آنها توریست نیز میباشند و با سرو غذا در محیط باز سنتی با غذا های بومی آن محل  خاطره بسیار خوشی در ذهن مسافران بر جای میماند

 اکثر غذا خوری های استانبول  در محوطه های باز تاریخی احداث شده اند و در کنار اکثر مراکز تاریخی و تجاری و حتی معابر معمولیشان غذا خوری های روباز وجود دارد که مردم با نشستن در محیطی باز و سرو غذا لذت بیشتری میبرند

در برخی مناطق تاریخی با ایجاد چایخانه های سنتی مردم و مسافران را به صرف چای در استکانهای کمر باریک دعوت میکنند که برای مردم بسیار لذت بخش است و نوعی خستگی بازار را از تنشان بیرون میکند 

یک تبریزی با دیدن این رستوران و چای خانه های سنتی با معماری های سنتی فوق العاده زیبا یاد ارک علیشاه و تیمچه های بازار تاریخی تبریز می افتد و به این فکر میکند  که اگر این ارک در استانبول بود یقینا طبقه انتهایی این ارک و ایوان ارک به غذا خوری سنتی اختصاص می یافت و یا اگر کاروانسراهای بازار بزرگ تبریز در استانبول میبود به جای جمع کردن اجناس بسته بندی شده مغازه ها به رستورانها و سفره خانه های سنتی اختصاص می یافت و غذاهای بومی شهر در انجا سرو میشد

 ولی متاسفانه اکثر غذاخوری های داخل بازار تاریخی تبریز بیشتر به ساندویچی های قدیمی سر محله میمانند که اکثرا در زیر زمین ها واقع شده و با صندلی هاو میزهای  شکسته و رنگ رفته  پذیرای مهمانان و مسافرانند و  این در حالی است که  تیمچه ها و کاروانسراهای بازار تبریز به  محل نگهداری کارتونها و جنسهای اضافی مغازه ها تبدیل شده است .این در حالی است که با تجهز این تیمچه ها و کاروانسراها به رستورانهای سنتی زیبا در مرکز محوطه بازشان میتوان غذاهای بومی تبریز را در آنجا سرو نمود و با چایخانه های سنتی در این تیمچه ها خستگی را از مسافران و شهروندان دور کرد

این اقدام جدا از کار فرهنگیش میتواند موجب درآمد زایی برای شهرداری و میراث فرهنگی گردد .چرا که با اجاره دادن این سفره خانه ها به داوطلبین میتوان ماهانه چند صد میلیون اجاره بها از محل های بلا استفاده فعلی کسب نمود 

نگارنده :محمد قندگر -کارشناس شورای شهر و مشاور جوان شهردار 

بقیه تصاویر درادامه مطلب